De Hanze: een supernetwerk
Als je succesvol zaken wilt doen, kun je vaak beter samenwerken dan elkaar tegenwerken. Dat had de Hanze goed begrepen. In de late middeleeuwen sloten steden en kooplieden in heel Europa zich erbij aan. De Hanze strekte zich uit in een groot gebied rond de Oostzee en de Noordzee.

Hanze betekende in het Oudduits zoiets als 'groep'. In het begin was een Hanze een groep handelaars die in dezelfde goederen handelden en samenwerkten. In de tijd van steden en staten waren landen niet zoals we ze nu kennen. En er was geen 'Europese Unie' of iets dergelijks, waarbinnen ongeveer dezelfde regels gelden. Steden hadden hun eigen wetten en regels. Internationaal zakendoen was daardoor behoorlijk ingewikkeld. Daarnaast was het ook gevaarlijk, rovers lagen op de loer. Het was ook duur doordat je op veel plaatsen tol moest betalen. Door samen op pad te gaan voelden leden van een Hanze zich veiliger, konden ze samen voordelig inkopen en konden ze beter onderhandelen over bijvoorbeeld tolbedragen.


Overzichtskaart van de Hanzesteden.

Steden gaan samenwerken
Vanaf het midden van de 14e eeuw gaan ook steden als Hanze samenwerken. Eerst waren dat Duitse en Baltische steden met de Duitse stad Lübeck als voornaamste stad. In 1356 houden zij hun eerste grote vergadering, de Hanzedag. Steeds meer steden sloten zich bij de Hanze aan. Ook Belgische steden sloten zich aan. Zo was Burgge een belangrijke hanzestad. Het vervoer van producten als zout, graan, vis, hout, wijn, bier en stoffen ging vooral over zee en rivieren en deze steden lagen dus gunstig. Op Hanzedagen kwamen vertegenwoordigers van de steden bij elkaar. Daar werden afspraken gemaakt, bijvoorbeeld over het heffen van tol. Aan het einde van de dag werden die afspraken allemaal voorgelezen.

Wisselbrief
De Hanze werd een machtige en succesvolle club. Kooplieden van steden die erbij waren aangesloten hadden allerlei voorrechten. Er kwamen handelskantoren in de verste hoeken: Londen, Brugge, Bergen (Noorwegen) en Novgorod (Rusland). Op dat kantoor konden handelaren zich melden en zakendoen. De leiding van het kantoor controleerde bijvoorbeeld de kwaliteit van de producten. De Hanze deed ook zaken met landen buiten hun gebied, bijvoorbeeld Spanje. Om makkelijk te kunnen betalen (er waren talloze verschillende muntsoorten in het gebied), maakten de handelaren gebruik van een wisselbrief. Dat was een officieel betaalmiddel, een soort cheque of tegoedbon.

Einde van de Hanze
In de 16e eeuw had de Hanze haar beste tijd gehad. De handel veranderde, onder andere door de ontdekkingsreizen. Andere steden werden belangrijker. Eerst werd Antwerpen de belangrijkste havenstad en het centrum van de handel. Vanaf 1585 nam Amsterdam de toppositie in.