Lees de tekst nog niet.
Lees de titel, de tussenkopjes en bekijk het plaatje.
Wat weet je al?
Waar zal de tekst over gaan?
Kies het antwoord dat zo volledig mogelijk is.
Gletsjer
Een gletsjer is een ijsmassa op een berghelling die door zijn eigen zwaarte heel langzaam naar beneden glijdt. Je zou het daarom ook wel een brede langzame rivier van ijs kunnen noemen.
Het ontstaan van een gletsjer
Hoog in de bergen is het vaak zo koud dat de sneeuw die er valt niet wegsmelt. Dit noem je ook wel 'eeuwige sneeuw'. Als er in de winter meer sneeuw valt dan er in de zomer wegsmelt, stapelt de sneeuw zich jaar na jaar op. De nieuwe lagen sneeuw worden zo zwaar dat ze de oude lagen sneeuw die eronder liggen, samendrukken. Zo ontstaat er ijs.
Denk hier maar eens over na...
Het veranderen van sneeuw in ijs gebeurt in fasen. Eerst verandert de sneeuw in firn. Dat is een korrelige massa van sneeuw en ijs. Later – en dus dieper in de gletsjer – wordt dit firn samengeperst tot wit gletsjerijs. Tot slot wordt dit gletsjerijs nog dichter op elkaar geperst, waardoor de kleur van het gletsjerijs blauw wordt. Door de samenpersing van de sneeuw en het ijs wordt de ijsmassa steeds zwaarder, waardoor hij door de zwaartekracht langzaam de berg af kan gaan stromen. Als zo'n ijsmassa beweegt, dan noemen we het een gletsjer.
De gevolgen van een bewegende ijsmassa
Op de plek waar de gletsjer naar beneden glijdt, wordt een U-vormig dal uitgeslepen. De gletsjertong werkt namelijk als een soort bulldozer. Doordat de ijsmassa over het land schuurt, neemt de gletsjer aarde en stenen mee en schuift dit voor zich uit. Deze meegeschoven aarde en stenen noemen we ook wel gletsjerpuin of morenes. Hoe verder de gletsjer in het dal komt, des te warmer het weer wordt, waardoor delen van de gletsjer afsmelten. Ook de opwarming van de aarde speelt hierin een rol. Het smeltwater kan door gletsjerspleten naar de bodem van de gletsjer zakken. Deze spleten kunnen ontstaan doordat de snelheid waarmee delen van een gletsjer zich verplaatsen verschillend is of doordat de gletsjer over een helling in de ondergrond schuift. Al het smeltwater dat door dit soort spleten onder het ijs verdwijnt, komt bij elkaar, waardoor er een beek ontstaat die een tunnel in het gletsjerijs maakt. Het water komt via deze tunnel uiteindelijk bij de gletsjerpoort naar buiten. Dit is het begin van de vorming van een rivier. Het gletsjerpuin blijft dan over.
Wist je dat...
- De langste gletsjer maar liefst 64 km breed en 402 km lang is? Dit is de Lambertsgletsjer op Antartica.
- Alle gletsjers over de hele wereld, plus Antartica en de Groenlandse ijskap ongeveer 15 miljoen vierkante kilometer van het aardoppervlak bedekken?
- Ongeveer 87% van al het zoetwater op aarde komt van het ijs van alle gletsjers op de wereld?
